MİKRO İKTİSAT 1 - TALEP ANALİZİ

1-     TALEP  ANALİZİ

Talep  , ekonomik birimlerin  çeşitli mal ve hizmetleri tüketme isteğini belirten irade açıklamasıdır. İktisadi   alanda incelenen talep ise efektif taleptir. Efektif  talep  , satın

alma gücü ile desteklenmiş taleptir. Bir   bireyin  herhangi bir x malına yönelik   talep fonksiyonu  şu şekilde ifade edilebilir:

Dd=  f(,Px  Pi , Pt , Z , R, Pxe , Rxe ) .     Fonksiyonda  ifade edilen  harfler sırasıyla , x malının fiyatını

, x malının ikamesi olan malın fiyatını , x malının tamamlayıcısı olan malın fiyatını , zevk ve tercihleri , geliri  , x malı fiyatında beklenen artışı ve gelirde beklenen artışı simgeler.

        Marshallian  talep analizini yapabilmek için  x malının fiyatı dışındaki  değişkenleri  sa-

bit kabul edersek ( ceterus paribus )  , bir x malının talebinin    , o malın fiyatına  bağlı olduğunu  görürüz. Bu  şekilde analizi basitleştirdiğimizde  fonksiyon şu şekilde ifade edilebilmektedir : Dd=  f(Px  )   .  Talep edilen  mal miktarı ile fiyat arasında negatif  yönlü bir ilişki söz konusudur.  Fiyatlar artar ise talep azalır veya fiyatlar azalır ise talep artar . Bu kurala talep kanunu denir ve bu kanunu  oluşturan kişi Alfred  Marshall’dır.   

Az önce ifade edilen fonksiyondaki bağımsız değişken fiyat , bağımlı değişken ise taleptir.

 Şekilde de görüldüğü gibi  bir malın fiyatı değişirse talep edilen  miktar da değişmektedir. Fiyat 1000 liradan 

700 liraya düşerse talep edilen miktar da 1 adetten 2'ye yükselmektedir. İşte talep kanunu aracılığıyla  grafik

üzerinde elde edilen  ve farklı fiyatlarda talep edilmek istenen  mal miktarını gösteren  negatif eğimli eğriye 

bireysel talep eğrisi denir.Görüldüğü gibi fiyattaki değişmeler sonucu  talep eğrisi üzerinde kaymalar meyda-

na gelmektedir. İşte bu noktada  talepteki değişme ve talep miktarındaki değişme ifadelerini  açıklamamız ge-

rekir. 

         Talep  miktarındaki değişme  , bir malın fiyatındaki değişmeler sonucu  bireysel talep eğrisi üzerinde 

meydana gelen  kaymaları ifade etmektedir. Fiyat düştükçe talep eğrisi üzerinde aşağıya doğru hareket edilir.

Bunun tam tersi durum da geçerlidir.

         Talepteki değişme  ise  malın fiyatı dışındaki değişkenlerde meydana gelen değişimler sonucu  talep 

eğrisinin aşağı ya da yukarı kayması anlamına gelmektedir. 

 

   -Talep  Eğrisini Kaydıran  Fiyat Dışı  Faktörler

a) Gelir: Tüketicinin geliri artar ise talep ettiği mal miktarı da artmaktadır. Normal mallarda bu kural geçerlidir.

Düşük malların  talebi ise gelir arttıkça azalır.

b) Diğer malların fiyatları: Talep edilen bir x malının ikamesi veya tamamlayıcısı olan malların fiyatlarında meydana gelen değişmeler de x malı talep eğrisini kaydırır. Örneğin x malının ikamesi olan y malının fiyatı

artar ise x malı talep eğrisi şekildeki gibi sağa kayarak T2 konumuna gelir.X malının tamamlayıcısı olan z 

malının fiyatları artar ise  x malı talep eğrisi  sola kayarak T 1 konumuna gelir. İkame mallar birbirlerinin ye-

rine kolayca ikame edilebilen mallardır. Tamamlayıcı mallar ise ancak birlikte tüketildiklerinde fayda sağlayan 

mallardır. Örneğin  siyah ve yeşil zeytin ikame mallardır. Otomobil ile benzin ise tamamlayıcı mallardır.

c)Beklentiler: Beklentilerin ekonomik birimlerin davranışları üzerinde önemli etkileri vardır. Örneğin gele-

cek yıl fiyatların artacağı bekleniyorsa bugünkü tüketim artar ve talep eğrisi sağa kayar. Ancak gelecek 

yıl fiyatların düşeceği beklentisi içerisine girilmiş ise bugünkü tüketim düşecek ve talep eğrisi sola kayacaktır.

d)Zevk ve tercihler : Bireylerin zevkleri ve tercihleri de tüketim davranışları üzerinde oldukça etkilidir. Bireyin 

zevk ve tercihleri  tüketilen mal aleyhine değişmiş ise talep eğrisi sola  , tam tersi durumda ise sağa kayar.

e) Tüketici sayısı : Tüketici sayısının yani nüfusun artması da talebi artıran önemli bir etkendir.

             -Bireysel  Talep  Eğrisinden  Piyasa  Talep  Eğrisine  Geçiş 

   Yukarıda bireysel talep eğrisini  analiz ettik. Şimdi de bireysel talep eğrileri yardımı ile piyasa talep eğrisinin 

elde edilişini inceleyelim.

Şekilde  görüldüğü gibi  , bireysel talep eğrilerinin yatay toplamından  piyasa talep eğrisi elde edilmektedir.

Makro iktisadi analizdeki  AD (toplam talep eğrisi ) ile mikro iktisadi analizdeki piyasa talep eğrisi arasında 

hiçbir ilişki yoktur.

        Bireysel  talep eğrileri yardımı ile piyasa talep eğrisinin elde edilebilmesi için  gösteriş  ve züppe (snop)

etkisinin   mass edilmesi, giderilmesi gerekmektedir. Çünkü bazen bir mala olan talep , diğer tüketicilerin 

o mala olan talebine de bağlı olabilmektedir. İşte bu hususa  kitle dışsallığı  denilmektedir.Kitle dışsallığı 

pozitif veya negatif yönde olabilmektedir. İşte gösteriş etkisinde de ( bandwagon etkisi) pozitif bir kitle 

dışsallığı söz konusu olmaktadır. Bireyler  , diğer bireylerden aşağı kalmamak , modaya uymak amacıyla 

talebi artan malı yani moda olan malı talep etmektedir.

       Snop etkisinde ise kendisini orta sınıftan ayrı gören , lüks mal  talep eden bireyler , talep ettikleri mala yönelik olarak diğer bireylerin talebinin artması sonucu  o malı talep etmekten vazgeçmektedirler. Yani burada

gösteriş etkisinin tam tersi olarak mala olan talep arttıkça , snopların o mala olan talebi düşmektedir. Snop 

 etkisi ile  Veblen etkisinin  karıştırılmaması gerekmektedir. Veblen etkisinde bireylerin  mala olan talebi 

diğer bireylerin talebinden etkilenmemektedir.Veblen etkisinde bireyler fiyatı artan malları ,  bu mallar sadece bende olmalı bilinci ile talep etmekte ve bu mallara olan talep artmaktadır.

* Talep miktarındaki değişme statik , talepteki değişme ise dinamiktir.

                                 -Doğrusal  Talep Denklemi 

Q = A - BP  ifadesi doğrusal talep denklemini ifade etmektedir. Q  ve P sırasıyla miktar ve fiyatı , A ise miktarı belirleyen diğer faktörleri ifade eder.  

-B=ΔQ / ΔP 'dir ve  1/ eğime (talep eğrisinin eğimi ) eşittir.