YÜKSEK MAHKEMELER -1

                                    YÜKSEK    MAHKEMELER       -   1           

 Türk  yargı  sistemi  içerisindeki  yüksek mahkemeler   şunlardır:

a) Anayasa  Mahkemesi     b) Yargıtay    c)Danıştay     d)  A.Y.İ.M    e) Askeri Yargıtay

f)  Uyuşmazlık   Mahkemesi

Bunlar dışında  yargı sistemi içerisinde önemli olan   Sayıştay ve  HSYK’dan da bahsetmek  yararlı olacaktır.

2010    anayasa  değişikliklerinden  sonra özellikle  askeri  yargıyla ilgili düzenlemelere

dikkat etmek  gerekir. Askeri yargı dışında  HSYK ve anayasa mahkemesinin de yapısında

önemli değişikliklere gidilmiştir.

         Ayrıca   2010 yılında yapılan değişikliklere göre artık ;

-Devletin güvenliğine , anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine yönelik suçlara ait davalara  herdurumda adliye mahkemeleri bakacaktır.

-Savaş  hali dışında , sivil kişiler askeri mahkemelerde yargılanamayacaktır.Yani

artık sıkıyönetim halinde  sivillerin askeri mahkemelerce yargılanmasına son verilmiştir.

                                    ASKERİ    YARGI

Askeri  yargı , askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür.Bu mahke-

meler  , asker kişilerin  askeri suçlarına , askerlere karşı işledikleri suçlara , askeri mahallerde

işledikleri suçlara ve askerlik hizmeti ve görevine yönelik olan suçlarına  ilişkin davalara

bakarlar.  Ayrıca bu mahkemeler asker olmayan kişilerin  özel kanunlarda belirtilen askeri suçlarına ilişkin davalar ile  bu kişilerin askeri mahallerde ya da  kanunda gösterilen görevlerini ifa ederken asker kişilere karşı işledikleri suçlarla ilgili davalara da bakarlar.

         

     Askeri  yargı organlarının kuruluşu , işleyişi  ,  askeri hakimlerin  özlük hakları ,bunların

Yargı hizmeti dışında kalan askeri hizmetler bakımından   teşkilatında görevli bulundukları komutanlıklarla olan ilişkileri  hakimlik teminatı ve mahkemelerin bağımsızlığı ile askeri hizmetin gereklerine göre  kanunla düzenlenir.   Askeri yargı  başlığı altında biz A.Y.İ.M

ve  askeri yargıtaydan bahsedeceğiz.

           a) Askeri   Yargıtay

Askeri  Yargıtay , askeri mahkemeler tarafından verilmiş olan karar ve hükümlerin son in-

celeme merciidir. Ayrıca  asker kişilerin kanunda gösterilen belli davalarına da ilk ve son

derece mahkemesi olarak bakmaktadır.

          Askeri Yargıtay üyeleri ,  askeri Yargıtay  genel kurulunun gizli + nitelikli salt çoğun-

luğu  ile her boş yer için göstereceği 3 aday içerisinden  cumhurbaşkanınca  seçilir. Askeri

yargıtayın  başkanı , b.savcısı , ikinci başkanı ve daire başkanları  kıdem ve rütbe sırasına göre

atanırlar.

        b) Askeri  Yüksek  İdare  Mahkemesi 

A.Y.İ.M    1971 -73  anayasa değişiklikleri esnasında  1972 yılında kurulmuş yüksek mahkemedir.  Mahkeme ,  askeri makamlarca tesis edilmemiş olsa dahi ,  asker kişileri

İlgilendiren ve askeri hizmete  ilişkin olan  idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıklara

bakan  ilke ve son derece mahkemesidir.  Mahkemede temyiz müessesesi yoktur. Ancak karar düzeltme   yoluna başvurulabilmektedir  verdiği hükümlere karşı. Ayrıca belirtmek gerekir ki

askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması aranmamaktadır.

          A.Y.İ.M’in  askeri hakim sınıfından olan üyeleri ,  mahkemenin bu sınıftan olan başkan ve üyelerinin nitelikli salt çoğunlukla her boş yer için belirleyeceği 3 aday arasından cumhur-

başkanınca  ,  1. sınıf askeri hakim olmayan üyeler ise kıdem ve rütbeleri kanunda belirtilen

subaylar arasından her boş yer için genelkurmay başkanının gösterdiği 3 aday arasından

c.başkanınca seçilir.  Askeri hakim olmayan üyelerin görev süresi en çok 4 yıldır. Mahkeme

başkanı , daire başkanları ,  b.savcısı  hakim sınıfından olan adaylar arasından kıdem ve rütbe

sırasına göre atanır.

                                              YARGITAY

Yargıtay   , adliye mahkemelerince verilmiş  ve kanunlarca başka bir adli yargı merciine bırakılmamış  karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrıca kanunlarda belirtilen

belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakmaktadır.

         Yargıtay üyeleri , 1. sınıfa ayrılmış adli hakim ve savcılar arasından veya bu meslekten

sayılanlar arasından  HSYKca nitelikli salt çoğunluk + gizli oy ile  seçilirler.Yargıtay  başkanı

,  başkanvekilleri , daire başkanları ise 4 yıl için yargıtayın nitelikli salt çoğunluk + gizli oyu ile  seçilirler. Tekrar seçilmek ise mümkündür.

           Yargıtay başsavcı ve b.savcıvekili ise  yargıtayın nitelikli salt çoğunluk + gizli oy  ile

Belirleyeceği 5 aday arasından c.başkanınca  seçilirler. Tekrar seçilmek ise mümkündür.

                                           DANIŞTAY

      Danıştay , idari yargı mercilerince verilmiş olan ve kanunların başka idari yargı mercileri-

ne  bırakmadığı  karar ve hükümlerim  son inceleme merciidir. Ayrıca belli başlı davalara da

ilk derece mahkemesi olarak bakmaktadır. Bunlar:

-Bakanlar kurulu kararları

- Birden çok idare ve vergi mahkemesinin alanına giren işler.

-  Tahkim yolu öngörülmemiş olan kamu hizmeti imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar

- Bakanlıkların düzenleyici işlemleri

-Başbakanlık ve bakanlık müsteşarları hakkındaki müşterek kararnameler

-Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının tüm ülke çapında uygulanacak olan

Düzenleyici işlemleri

-Danıştay  İdari  Dava Daireleri Kurulu  kararlarının üzerine uygulanan işlemler

-Danıştay  Yüksek Disiplin  Kurulu  kararları

Bunlar dışında  Danıştay,  başbakan ve  bakanlar kurulunca gönderilen kanun tasarıları ve

Kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri hakkında görüş bildirmek (2 ay içinde) , tüzükleri in-

celemek  , idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunda belirtilen diğer işleri yapmakla yü-

kümlüdür.

       Danıştay üyelerinin  ¼’ü c.başkanınca  ,  ¾ ‘ü  ise  HSYK’ca seçilirler. Danıştayın

Başkan , başkanvekilleri , daire başkanları ve b.savcısı  kendi üyeleri arasından Danıştay

Genel kurulunca nitelikli saltçoğunluk + gizli oyla 4 yıl için seçilirler.  Tekrar seçilmek ise

mümkündür.