YÜKSEK MAHKEMELER -2

                                                       YÜKSEK MAHKEMELER  -

                             UYUŞMAZLIK    MAHKEMESİ

 Uyuşmazlık mahkemesi adli , idari ve askeri yargı mercileri arasında ortaya çıkan görev ve hüküm uyuşmazlıklarını   kesin olarak çözmekle yetkili olan yüksek mahkemedir.Uuyuşmaz-

lık  mahkemesi başkanını anayasa  mahkemesi üyeleri kendi arasından seçerler. Diğer mahkemeler ile anayasa mahkemesi arasında çıkan uyuşmazlıklarda ise uyuşmazlık mahke-

mesine başvurmaya gerek yoktur çünkü anayasa mahkemesinin kararı esas alınır bu  durum-

larda. Uyuşmazlık  mahkemesinin 12  üyesi vardır. Bunların:

5’i Yargıtay  ,   2’si  Danıştay ,  3’ü  Askeri Yargıtay   2’si ise AYİM   tarafından seçilir.

* NOT:  2010  anayasa değişiklikleri ile  AYİM   ve  Askeri  Yargıtayın düzenlendiği maddelerden  ,  askeri hizmetin gereklerine  kelimesi  çıkarılmıştır.

                                                 HSYK

İdari görevleri olan bir kuruluştur. 22 asıl   12 yedek  üyesi bulunmaktadır.  Bu üyelerin dağılımı şöyledir:

4        üye  C.başkanı tarafından  hukukçu  ve avukatlar arasından resen seçilir.

3        asıl  + 3 yedek üye Yargıtay genel kurulunca

      2 asıl + 2yedek üye Danıştay genel kurulunca

      1 asıl + 1 yedek ise Türkiye  Adalet  Akademisi genel kurulunca seçilir.

      7 asıl +4 yedek üye 1 .sınıf olup da bu niteliğini yitirmemiş olan  adli hakim ve savcılar arasından

      3 asıl + 2 yedek üye ise  üstte saydığımız vasıflara sahip  idari hakim ve savcıları arasından         4   yıl için seçilirler.Tekrar seçilebilmek mümkündür.

       Kurula üye seçimi işlemi ,  mevcut üyelerin görev sürelerinin  dolmasından önceki  60

Gün içinde  yapılır. C.başkanı  tarafından seçilen üyeler hariç ,  diğer üyelerin görev süreleri

Dolmadan üyeliklerinin sona ermesi halinde  yedek üyeler asıllarının görev süresi boyunca

Görev yaparlar. C.başkanının seçtiği üyelerin ise görev süreleri dolmadan önce üyeliklerinin

sona ermesi halinde ise boşalmayı takip eden 60 gün içinde yeni üye seçimi yapılır.

       Yargıtay , Danıştay ve T.A.A  tarafından yapılan üyelik seçiminde  her üyenin ,  1.sınıf adli ve idari hakim ve savcılar arasından seçilecek üyeler için ise her adli  ve idari hakim ile savcının  oy kullandığı seçimlerde en çok oy alan üyeler sırasıyla asıl ve yedek olarak seçilirler.Bu seçimler gizli oyla ve her dönem 1 defa yapılır. Kurulun başkanı ise Adalet bakanıdır ve adalet bakanı müsteşarı da kurulun doğal üyesidir.  Bakan kurul dairelerinin  çalışmalarına katılmaz.Başkan yetkilerinden bir kısmını başkanvekiline  devredebilir.  

Kurul her dönem için kendi içinden daire başkanlarını ve onlardan birini de b.vekili seçer.

HSYK  3 daire halinde çalışmalarını sürdürür.Kurulun  adalet bakanı ve müsteşarı dışındaki

Üyeleri kanunda  belirtilenlerden başka hiçbir görevde bulunamazlar ve kurulca da  görevlendirilemezler. 

           Hakim ve savcılar hakkında inceleme ve soruşturma , ilgili dairenin teklifi ve başkanın oluru ile  kurul müfettişlerine ya da hakkında inceleme veya soruşturma yapılan hakim ve savcıdan daha kıdemli bir savcıya yaptırılabilir. Kurulun meslekten ihraç dışındaki  ( 2010

Anayasa değişikliği )  kararlarına karşı  yargı yolu kapalıdır.

          Kurula bağlı genel sekreterlik oluşturulur.Genel sekreter , kurulun teklif ettiği  3 hakim ve savcı arasından   kurul başkanınca atanır.

                                                       SAYIŞTAY

           Sayıştay , merkezi yönetim bütçesinin kapsamındaki   kamu idareleri ile sgk idarelerinin gelir gider ve mallarının denetimlerini yapan ilgililerin işlem ve hesaplarını kesin

Hükme bağlayan  kuruluştur. Sayıştay denetimlerini TBMM adına yapar.  Ayrıca  2005 yılı

Anayasa değişikliği ile  Sayıştay mahalli idarelerinde gelir gider ve mallarının denetimini ve

İlgililerin  işlemlerini kesin hükme bağlama görevini yerine getirir.

           Vergi ve benzeri mali yükümlülükler konusunda  Sayıştay ile Danıştay  arasında çıkan uyuşmazlıklarda  Danıştayın kararı esas alınır. Sayıştayın verdiği kararlara karşı ilgililer kararların kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yoluna başvurabilirler. Başvuru sonucunda   verilen kararlar ise kesindir.

                                               ANAYASA  MAHKEMESİ

Yüksek mahkemeler arasında en önemlisi olan mahkemedir. Anayasa mahkemesi  12 yıl için

Seçilen 17 üyeden oluşur ve 65 yaşında emekli olurlar.1 defa üye seçilen tekrar üye seçilemez. Anayasa mahkemesi üyeleri :

4’ü  C.başkanı tarafından resen ,  Yüksek bürokratlar  ,  1. sınıf hakim ve savcılar , anayasa mahkemesi raportörleri , avukatlar arasından resen seçilir. Bürokratlar , avukatlar ve hakim ve savcılar arasından seçilecek üyeler için 45 yaş ve 20 yıl  çalışma şartı vardır. Anayasa mahkemesi rap. İçin ise 5 yıl çalışma şartı vardır.

3’ü  YÖK tarafından önerilen  doçent veya profesörler arasından  ( 2’si hukukçu olmak zorunda)   c.başkanınca

3’ü yargıtayın önerisi üzerine c.başkanınca

2’si  Danıştayın önerisi üzerine c.başkanınca

1’i Askeri yargıtayın önerisi ile c.başkanınca

 1’i  AYİM’in önerisi üzerine c.başkanınca   

 3’ü ise  TBMM   tarafından  baro başkanlarının önereceği  bir  serbest avukat ile  Sayıştayın

Belirleyeceği 2 üye  içinden seçer.  Seçim usulü ise  şöyledir.

1. oylamada  2/3  çoğunluk                 2.oylamada ½ çoğ.             3.oylamada basit çoğ.

 TBMM   tarafından seçilecek üyelerde baro başkanları ve Sayıştay her boş yer için 3 kişi önerir.  Yine Yargıtay Danıştay    AYİM VE Askeri  Yargıtay tarafından belirlenecek

üyeler için de her boş yer için 3er aday gösterilmiş sayılır.

          Anayasa mahkemesi  kendi içinde yapacağı seçimle 4 yıl için  başkan ,

 Ve iki b.vekili seçerler   nitelikli salt çoğ. + gizli oy ile. Tekrar  seçilmek ise mümkün-

dür.  Anayasa mahkemesi üyelerinin  normal emeklilik yaşından önce mahkeme üyelikleri

sona ererse , bunların başka bir kurumda görevlendirilmeleri ve özlük hakları kanunda belirtilir.

         Mahkeme genelkurul ve 2 bölüm halinde çalışır. Bölümlerin başında başkanvekilleri

Ve genelkurul  ise en az 12 üye ile başkan başkanlığında (veya belirleyeceği başkanvekili)

toplanır. Mahkeme salt çoğunluk ile karar alır normal şartlarda.

YÜKSEK MAHKEMELER -1

                                    YÜKSEK    MAHKEMELER       -   1           

 Türk  yargı  sistemi  içerisindeki  yüksek mahkemeler   şunlardır:

a) Anayasa  Mahkemesi     b) Yargıtay    c)Danıştay     d)  A.Y.İ.M    e) Askeri Yargıtay

f)  Uyuşmazlık   Mahkemesi

Bunlar dışında  yargı sistemi içerisinde önemli olan   Sayıştay ve  HSYK’dan da bahsetmek  yararlı olacaktır.

2010    anayasa  değişikliklerinden  sonra özellikle  askeri  yargıyla ilgili düzenlemelere

dikkat etmek  gerekir. Askeri yargı dışında  HSYK ve anayasa mahkemesinin de yapısında

önemli değişikliklere gidilmiştir.

         Ayrıca   2010 yılında yapılan değişikliklere göre artık ;

-Devletin güvenliğine , anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine yönelik suçlara ait davalara  herdurumda adliye mahkemeleri bakacaktır.

-Savaş  hali dışında , sivil kişiler askeri mahkemelerde yargılanamayacaktır.Yani

artık sıkıyönetim halinde  sivillerin askeri mahkemelerce yargılanmasına son verilmiştir.

                                    ASKERİ    YARGI

Askeri  yargı , askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür.Bu mahke-

meler  , asker kişilerin  askeri suçlarına , askerlere karşı işledikleri suçlara , askeri mahallerde

işledikleri suçlara ve askerlik hizmeti ve görevine yönelik olan suçlarına  ilişkin davalara

bakarlar.  Ayrıca bu mahkemeler asker olmayan kişilerin  özel kanunlarda belirtilen askeri suçlarına ilişkin davalar ile  bu kişilerin askeri mahallerde ya da  kanunda gösterilen görevlerini ifa ederken asker kişilere karşı işledikleri suçlarla ilgili davalara da bakarlar.

         

     Askeri  yargı organlarının kuruluşu , işleyişi  ,  askeri hakimlerin  özlük hakları ,bunların

Yargı hizmeti dışında kalan askeri hizmetler bakımından   teşkilatında görevli bulundukları komutanlıklarla olan ilişkileri  hakimlik teminatı ve mahkemelerin bağımsızlığı ile askeri hizmetin gereklerine göre  kanunla düzenlenir.   Askeri yargı  başlığı altında biz A.Y.İ.M

ve  askeri yargıtaydan bahsedeceğiz.

           a) Askeri   Yargıtay

Askeri  Yargıtay , askeri mahkemeler tarafından verilmiş olan karar ve hükümlerin son in-

celeme merciidir. Ayrıca  asker kişilerin kanunda gösterilen belli davalarına da ilk ve son

derece mahkemesi olarak bakmaktadır.

          Askeri Yargıtay üyeleri ,  askeri Yargıtay  genel kurulunun gizli + nitelikli salt çoğun-

luğu  ile her boş yer için göstereceği 3 aday içerisinden  cumhurbaşkanınca  seçilir. Askeri

yargıtayın  başkanı , b.savcısı , ikinci başkanı ve daire başkanları  kıdem ve rütbe sırasına göre

atanırlar.

        b) Askeri  Yüksek  İdare  Mahkemesi 

A.Y.İ.M    1971 -73  anayasa değişiklikleri esnasında  1972 yılında kurulmuş yüksek mahkemedir.  Mahkeme ,  askeri makamlarca tesis edilmemiş olsa dahi ,  asker kişileri

İlgilendiren ve askeri hizmete  ilişkin olan  idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıklara

bakan  ilke ve son derece mahkemesidir.  Mahkemede temyiz müessesesi yoktur. Ancak karar düzeltme   yoluna başvurulabilmektedir  verdiği hükümlere karşı. Ayrıca belirtmek gerekir ki

askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması aranmamaktadır.

          A.Y.İ.M’in  askeri hakim sınıfından olan üyeleri ,  mahkemenin bu sınıftan olan başkan ve üyelerinin nitelikli salt çoğunlukla her boş yer için belirleyeceği 3 aday arasından cumhur-

başkanınca  ,  1. sınıf askeri hakim olmayan üyeler ise kıdem ve rütbeleri kanunda belirtilen

subaylar arasından her boş yer için genelkurmay başkanının gösterdiği 3 aday arasından

c.başkanınca seçilir.  Askeri hakim olmayan üyelerin görev süresi en çok 4 yıldır. Mahkeme

başkanı , daire başkanları ,  b.savcısı  hakim sınıfından olan adaylar arasından kıdem ve rütbe

sırasına göre atanır.

                                              YARGITAY

Yargıtay   , adliye mahkemelerince verilmiş  ve kanunlarca başka bir adli yargı merciine bırakılmamış  karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrıca kanunlarda belirtilen

belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakmaktadır.

         Yargıtay üyeleri , 1. sınıfa ayrılmış adli hakim ve savcılar arasından veya bu meslekten

sayılanlar arasından  HSYKca nitelikli salt çoğunluk + gizli oy ile  seçilirler.Yargıtay  başkanı

,  başkanvekilleri , daire başkanları ise 4 yıl için yargıtayın nitelikli salt çoğunluk + gizli oyu ile  seçilirler. Tekrar seçilmek ise mümkündür.

           Yargıtay başsavcı ve b.savcıvekili ise  yargıtayın nitelikli salt çoğunluk + gizli oy  ile

Belirleyeceği 5 aday arasından c.başkanınca  seçilirler. Tekrar seçilmek ise mümkündür.

                                           DANIŞTAY

      Danıştay , idari yargı mercilerince verilmiş olan ve kanunların başka idari yargı mercileri-

ne  bırakmadığı  karar ve hükümlerim  son inceleme merciidir. Ayrıca belli başlı davalara da

ilk derece mahkemesi olarak bakmaktadır. Bunlar:

-Bakanlar kurulu kararları

- Birden çok idare ve vergi mahkemesinin alanına giren işler.

-  Tahkim yolu öngörülmemiş olan kamu hizmeti imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar

- Bakanlıkların düzenleyici işlemleri

-Başbakanlık ve bakanlık müsteşarları hakkındaki müşterek kararnameler

-Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının tüm ülke çapında uygulanacak olan

Düzenleyici işlemleri

-Danıştay  İdari  Dava Daireleri Kurulu  kararlarının üzerine uygulanan işlemler

-Danıştay  Yüksek Disiplin  Kurulu  kararları

Bunlar dışında  Danıştay,  başbakan ve  bakanlar kurulunca gönderilen kanun tasarıları ve

Kamu hizmeti imtiyaz sözleşmeleri hakkında görüş bildirmek (2 ay içinde) , tüzükleri in-

celemek  , idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunda belirtilen diğer işleri yapmakla yü-

kümlüdür.

       Danıştay üyelerinin  ¼’ü c.başkanınca  ,  ¾ ‘ü  ise  HSYK’ca seçilirler. Danıştayın

Başkan , başkanvekilleri , daire başkanları ve b.savcısı  kendi üyeleri arasından Danıştay

Genel kurulunca nitelikli saltçoğunluk + gizli oyla 4 yıl için seçilirler.  Tekrar seçilmek ise

mümkündür.